Nowoszów (niem. Neuhaus) to wieś położona nad rzeką Czerna Wielka w głębi Puszczy Zgorzeleckiej. Historia tej miejscowości sięga drugiej połowy XIV wieku.
Głównym celem badań jest odnalezienie i rozpoznanie zanikłego kompleksu osadniczego – zamku (dworu obronnego?) i kuźnic żelaza lokowanych około roku 1366 przez księcia Bolka II z linii Piastów świdnicko-jaworskich, w najstarszych dokumentach figurujących pod nazwą Novo castro prope Tschirnen. Z ramienia Uniwersytetu Przyrodniczego projektem zarządza dr Paweł Konczewski. Prace, które rozpoczęły się na przełomie marca i kwietnia 2017 r., mają charakter nieinwazyjny i polegają przede wszystkim na prospekcji terenowej z wykorzystaniem odpowiedniej aparatury, analizie danych skaningu laserowego oraz wykonaniu przestrzennego modelu terenu. Dalsze prace kontynuowano w ostatnim tygodniu sierpnia 2017 r.
Historia Nowoszowa
Pierwszymi wzmiankami źródłowymi na temat Nowoszowa są dokumenty opisujące rządy Bolka II Małego. Był on jednym z bardziej utalentowanych książąt Rodu Piastów Śląskich. Zjednoczył księstwo świdnickie i jaworskie, był margrabią Dolnych Łużyc i jednocześnie pozostawał ostatnim niezależnym księciem piastowskim.
W związku z rozszerzaniem zasięgu swoich wpływów budował on kolejne zamki, chroniące osady i trakty handlowe. Ok. roku 1336 właśnie w Nowoszowie wybudowano jeden z nich. Następnie wytyczono szlak handlowy, który omijał miasta Górnołużyckiego Związku Sześciu Miast. Miało to na celu zaoszczędzenie czasu i pieniędzy, co równałoby się przejęciu inicjatywy w handlu w tym obszarze. Z czasem wokół niego powstała osada. Jej mieszkańcy zajmowali się wydobywaniem i przetapianiem pobliskich rud żelaza darniowego.
Kupcy bardzo chętnie skorzystali ze sprezentowanej im możliwości. Nie podobało się to jednak mieszkańcom pobliskiego Zgorzelca należącego do wspomnianego Związku. Przez to, że nowy szlak omijał ich miasto tracili oni dochody pochodzące z ceł przewozowych.
Po śmierci Bolka II rozpuścili oni plotkę, w której głoszono, że zamek w Nowoszowie został przejęty przez rozbójników czyhających na podróżników i kupców. Kłamstwo powtarzane tysiąc razy wydawało się prawdą. Pacyfikację zamku przeprowadzili na mocy przywileju nadanego im przez cesarza Karola IV. Nadawał im prawo do niszczenia gniazd rozbójniczych.
Po roku 1370 wdowa po Bolku II, księżna Agnieszka sprzedała miejscowość i po paru kolejnych zmianach właścicieli ostatecznie Nowoszów dostał się w ręce mieszczan zgorzeleckich.
Przez następne wieki miejscowość prosperowała z różnym sukcesem. Istniały tu liczne kuźnice i hamernie, młyn wodny i 4 krosna tkackie. Prawie wszystkie wykorzystujące do napędzania swych maszyn pobliską rzekę Czerną Wielką. W 1945 r. mieścił się w Nowoszowie sztab II Armii WP, przygotowującej się do operacji berlińskiej. Po zakończeniu II wojny światowej wioska licząca ok. 300 mieszkańców została opuszczona, a następnie zniszczona i rozebrana. Do lat 90. ubiegłego wieku Nowoszów leżał na terenie poligonu wojskowego.
8 kwietnia 2017 roku oficjalnie rozpoczęliśmy badania. Nowoszów – miejsce, nad którym ciąży klątwa. Za każdym razem, gdy ktoś zainteresował się tym miejscem wkrótce następowała katastrofa.
Skład zespołu badawczego
- dr Paweł Konczewski (Katedra Antropologii UPWr we Wrocławiu) – kierownik projektu
- mgr Paweł Zawadzki (Fundacja „Łużyce – wczoraj i dziś”) – kierownik projektu
- mgr Piotr Wroniecki (Instytut Archeologii UWr.)
- doc. dr Pavel Vařeka (Uniwersytet Zachodnioczeski w Pilznie)
- dr hab. Barbara Kwiatkowska (Katedra Antropologii UPWr we Wrocławiu)
- mgr Radosław Biel (Katedra Historii Architektury, Sztuki i Techniki PWr)
- mgr Magdalena Konczewska (Instytut Archeologii UWr.)
Wiadomości prasowe
Serwis Nauka w Polsce – Archeolodzy odkryli zaginiony zamek w Borach Dolnośląskich
Archeologia Żywa – Zamek, szkielety i… list w butelce – Projekt Nowoszów 2018
Patronat medialny
